Numa Boeken : Thrillers

Geplaatst op zaterdag 04 februari 2006 @ 20:39 , 825 keer bekeken

Interview Isabel Allende - 'Mijn leven bestaat uit tegenstellingen'
De magisch-realistische romans van Isabel Allende (60) worden onherroepelijk bestsellers. Onlangs verscheen haar nieuwste, autobiografische roman 'Mijn herinnering aan Chili'. Journaliste Susan Smit vloog naar Californië om haar te ontmoeten en sprak over liefde, verlies en de kunst van het loslaten.
Tekst: Susan Smit
Mensen die haar hebben ontmoet, roemen haar vurigheid, warmte en wijsheid. Ze laat op lezers en journalisten steevast en onuitwisbare indruk achter. Isabel Allende, een geboren Chileense met Castiliaans-Baskisch bloed, een kwart Frans bloed en een dosis Indiaans bloed, heeft een veelbewogen leven achter de rug.
Ze groeide op bij haar grootouders in een groot familiehuis met intellectuelen, bohémiens en maanzieken over de vloer. Als nicht van de Chileense president Salvador Allende kwam ze na de militaire coup, die hem het leven kostte, op een zwarte lijst terecht. Ze vluchtte met haar man en kinderen naar Venezuela, waar ze zeventien jaar in ballingschap wachtte tot de dictatuur voorbij was. Haar eerste boek begon als brief aan haar grootvader, die tegen de honderd liep en op zijn sterfbed lag. Isabel schreef haar herinneringen op in een lange brief die uitmondde in 'Het huis met de geesten', wat een wereldwijde bestseller werd. Ook haar volgende boeken werden vertaald in elke taal die deze planeet rijk is. Over haar jeugd in Chili en de pijn om haar vaderland te moeten verlaten, schrijft ze in 'Mijn herinnering aan Chili'.
Sausolito, waar Isabel Allende met haar nieuwe, Amerikaanse man woont en werkt, is een fabelachtig mooi vissersplaatsje in Californië. Tegen de rotsen zijn honderden houten huisjes in vrolijke kleuren gebouwd, omringd door Redwoods: gigantische naaldreuzen met een rode bast en olijfvormige denneappels. In de haven liggen oude vissersboten en plezierjachtjes. Het geurt er naar lavendel en zeezout. Haar houten huis gaat schuil achter bloeiende bomen en heeft een prachtig uitzicht op de skyline van San Fransisco, Alcatraz-eiland, Oakland en de Golden Gate-brug. Als ik me omdraai staat ze ineens voor me: klein, stralend, met een expressief gezicht met hoge jukbeenderen en sprankelende ogen opgemaakt met zwarte cohl. Bij haar ooghoeken ligt een waaier van fijne rimpeltjes die zich verdiepen als ze glimlacht. Ik schud haar de hand en tientallen zilveren armbanden en ringen rinkelen mee.
Ze ziet er fantastisch uit, en dat vertel ik haar ook. 'Ik word een jaartje ouder,' zegt ze, het compliment elegant in ontvangst nemend, 'maar ik weet me goed te kleden en op te maken. Al moet ik bekennen dat me dat steeds meer tijd kost.' Ze lacht aanstekelijk.
Hoe ervaar je het om ouder te worden?
'Ik merk eigenlijk nauwelijks iets van ouder worden, omdat het zo geleidelijk gaat. Ik ben altijd druk met de stichting (de Stichting Isabel Allende die zich inzet voor gelijke kansen, red.) en met zorgen voor mijn kleinkinderen. Ik heb dezelfde doelen die ik had toen ik jonger was en ik ben nog even gepassioneerd over leven, schrijven, de wereld en de dingen die me aan het hart gaan. Ik kan me nog enorm opwinden over dingen, zoals de oorlog, mannelijk chauvinisme, fundamentalisme en conservatieve bullshit. Ik word soms zo boos - dat is brandstof. Dat motiveert me. Als je niet oud wilt worden, wordt dan niet onverschillig. Bovendien heb ik een gepassioneerde verhouding met mijn man Willie. Ik heb een actief seksleven, een intense liefdesrelatie, en dat houdt me jong.'
Heb je het gevoel dat je als oudere vrouw een bijzondere taak in de wereld hebt?
'Jazeker. Oudere vrouwen hebben de taak om te zorgen voor de jongere vrouwen. Als je in de reproducerende fase bent, heb je het zo druk. Er is niet veel tijd voor andere dingen dan het op de wereld zetten en grootbrengen van je kinderen. We hebben ook de taak om te strijden voor rechtvaardigheid en het beschermen van zwakkere groepen in de samenleving. Vrouwen zijn geïnteresseerd in de weg, in de reis ernaartoe, en minder naar de bestemming. Het leven is een oneindige weg die we bereizen en die nergens naartoe leidt. We gaan van het ene punt naar het andere, grillig, en het maakt niet uit. Het enige wat telt is hoe je de weg bereisd, niet waar je uitkomt. Naarmate we de weg verder bereizen, en we ouder worden, leren we dat bezit verzamelen niet belangrijk is, dat rijkdom niet belangrijk is, dat prestige en status niet belangrijk zijn. We zoeken de essentie dan in zorg en mededogen voor anderen.'
Je erkent de geesten van overledenen om je heen zoals je de levenden erkent. Is dat altijd het geval geweest?
'Ja. Ik groeide op in het huis van mijn grootouders. Mijn grootmoeder was een spiritiste. Ze communiceerde met de zielen van de doden, dus het was nogal een drukke boel in huis, als je begrijpt wat ik bedoel. Ook na haar dood. Ze was een witte heks, ook al noemde ze zichzelf niet zo. Ze gaf me het idee dat we in een mysterieuze wereld leven waar er veel dimensies zijn - sommige kunnen we met onze ogen zien, anderen maken zich via dromen, intuïtie en verbeelding aan ons kenbaar. Er zijn altijd aanwezigheden van doden en ongeborenen om ons heen. Als ik schrijf, maandenlang alleen en in stilte, bereik ik een soort hallucinerende staat waarin ik me bewust ben van de onzichtbare wereld. Mijn lichaam wordt gevoeliger, fijner afgestemd. Soms, als ik klem zit in een verhaal en ik weet niet hoe ik verder moet, vraag ik mijn grootmoeder me te helpen. Dan voel ik haar bij me en komt het antwoord vanzelf. Tijdens mijn zwangerschappen kon ik mijn ongeboren kinderen zien en wist ik intuïtief welke naam bij ze zou horen. Bij mijn kleinkinderen ook.'
Geboorte en dood zijn met elkaar verbonden?
'In het grootste deel van de wereld weet iedere vrouw die moet bevallen dat ze dichter bij de dood zal komen dan ooit. Misschien minder in een modern land zoals Nederland, maar onbewust speelt deze gedachte toch. Geboorte en dood in de psyche van een vrouw zijn totaal verbonden. Ik had het vreemde voorrecht om binnen een paar maanden getuige te zijn van de dood van mijn dochter en de geboorte van mijn kleindochter in dezelfde kamer. Het helpen bij het sterven en het verlossen was een soortgelijke ervaring. In beide gevallen voelde ik een stilte - iets mysterieus en bijzonder krachtigs. Er was pijn en strijd en vreugde. Toen mijn kleindochter werd geboren voelde ik diezelfde kracht van transformatie als bij het moment van sterven. Ik pakte haar lijfje om haar uit het lichaam van haar moeder te trekken. Toen ik haar vasthield, en ze nog steeds met haar navelstreng aan haar moeder verbonden was, wist ik dat ze van dezelfde plek kwam waar Paula naartoe was gegaan.'
Wat heeft Paula's dood je geleerd?
'Het heeft me geleerd om de dingen los te laten. Ik weet nu dat ik geen controle heb - niet over wat er met mijn dochter gebeurt, met mijn kleinkinderen, over niets. Ik moet leren surfen over de golven, ik moet me laten dragen door het water en gaan waar het water me naartoe leidt. Alles wat ik kan doen is proberen om op de golven te blijven - ik heb geen controle over de diepte van de zee, de kracht van de wind. Ik surf een tijdje en uiteindelijk zal ik vallen en in het water belanden. Dat is onvermijdelijk. Paula leerde me mijn controledwang los te laten en dat heeft me bevrijd. Na haar dood was ik werkelijk vrij. Een sterke wil kan je misschien helpen om moeilijkheden in je leven aan te kunnen, maar de echt belangrijke dingen in je leven gebeuren gewoon. Mijn liefde voor Willie, mijn Amerikaanse man, was iets dat me overkwam. Ik had geen andere keus dan te emigreren naar Amerika. Sommige mensen zeiden tegen me: "Doe het niet, hoe durf je zoveel risico te nemen. Je zult pijn gedaan worden." Natuurlijk zal ik lijden! Het maakt me niet uit. Ik bedoel, lijden hoort bij het leven en dat is prima. Ik geef niet om het lijden en ik geef niet om het risico.'
Het lijkt erop dat je in je leven vaak hebt moeten onthechten. Je bent meerdere keren alles kwijtgeraakt en opnieuw begonnen. Je moest je vaderland verlaten om in ballingschap te gaan, bent gescheiden van je eerste man, hebt je dochter verloren, hebt alles achtergelaten om naar Amerika te emigreren. Zie je dat als het terugkerende thema van je leven?
'Mijn leven is ten eerste en vooral getekend door liefde. Er wordt van me gehouden en ik heb intens liefgehad: van mijn moeder, mijn familie, bepaalde mannen in mijn leven. Liefde is de bepalende factor. Daarna komt verlies en scheiding. Ik ben een paar keer door omstandigheden gedwongen om mijn hele leven achter te laten en opnieuw te beginnen met niets op een andere plek. Het is niet meer moeilijk voor me. Ik zou het nog veel vaker kunnen doen als ik zou willen. Ik heb geleerd dat het me altijd zal lukken. Ik heb geleerd dat ik altijd mezelf zal zijn, waar ik ook ben. Weet je, toen ik verliefd raakte op Willie en een nieuw leven met hem begon, dacht ik dat ik een nieuwe 'ik' kon uitvinden. Een soort nieuwe en verbeterde versie van Isabel Allende die Willie geweldig zou vinden. Nou, het duurde drie dagen en daarna keerde ik weer terug naar mijn oude zelf. Je draagt jezelf binnenin je. Daar kun je niet aan ontsnappen.'
In 1988, in de nadagen van de dicatatuur van Pinochet, bracht je voor het eerst een bezoek aan Chili na een afwezigheid van dertien jaar. Hoe heb je dat ervaren?
'Het was ontroerend om na zoveel jaar opnieuw mijn geboortegrond te betreden. Ik zag de bomen, hoorde de taal, snoof de zachte lucht van het dal op, bezocht het huis waar mijn kinderen zijn geboren. Die terugkeer naar mijn vaderland is typerend voor mijn leven. Ooit vluchtte ik op een donkere winterdag, alleen en in paniek, mijn vaderland uit en op een goddelijke lentedag, dolgelukkig, aan de hand van Willie, keerde ik terug. Mijn leven bestaat uit tegenstellingen en ik heb geleerd om het belang van zowel verliezen als ontvangen in te zien.'
Er zitten kostbare lessen in verlies?
'Zeker. Iedere keer als ik iets dierbaars verloor, of het nu mijn vaderland of een dierbare was, heb ik de belangrijkste lessen van mijn leven geleerd. Iedere keer werd ik sterker en bewuster van mijn kracht. Een mens kan alles, en ik bedoel alles, loslaten. Het enige wat je werkelijk hebt, is dat wat je geeft. Je kunt alles kwijtraken en nog steeds met opgeheven hoofd op deze aarde rondlopen als je het gevoel hebt dat je liefde hebt om weg te geven. Het grootste probleem met mensen vandaag de dag is dat ze bang zijn voor lijden, zo bang om iets te verliezen. We zijn vergeten dat verlies een onderdeel van het leven is. Toen mijn dochter in coma lag, voelde ik die angst ook. Ik bood goden en godinnen allerlei offers aan in ruil voor het leven van mijn dochter. Het werkte niet. Nadat Paula was overleden, was ik die angst kwijt. Waarom zou ik nog bang zijn? Het ergste wat me kon overkomen, was al gebeurd. En ik had het overleefd. Zelfs als ik het niet had overleefd, was het niet belangrijk. Het feit of mijn dochter dood of levend was, was niet belangrijk. Zij was simpelweg. Ze was, in welke vorm dan ook. En ik was ook.'
De volledige versie van dit interview staat in Wijze vrouwen.